W dniu 28 grudnia 2016 roku o godzinie 13:00, w sali widowiskowej Wolsztyńskiego Domu Kultury, odbyło się otwarte spotkanie podsumowujące realizację projektu pn.: „Badania fizyko-chemiczne wody i osadów dennych oraz pomiary hydrologiczne Jeziora Wolsztyńskiego i jego zlewni wraz z projektem ochrony i rekultywacji zbiornika w celu zachowania potencjału rekreacyjnego i przyrodniczego”. Dokument o takiej nazwie powstał w wyniku realizacji pracy badawczej prowadzonej pod kierunkiem dr hab. inż. Julity Dunalskiej - profesora Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, we współpracy z powołanym przez Burmistrza Wolsztyna zespołem roboczym do spraw opracowania strategii działania w kierunku poprawy wód powierzchniowych w zlewni rzeki Dojcy oraz zainteresowanymi przedstawicielami gmin i powiatów.

Burmistrz Wolsztyna Wojciech Lis witając zebranych gości, przypomniał, że jeziora, a szczególnie Jezioro Wolsztyńskie to nasze dobro, o które samorząd troszczy się już od 20 lat, aby mogły z nich korzystać kolejne pokolenia.

Pani Profesor Dunalska przedstawiła multimedialną prezentację projektu (dokument o nazwie „Badania fizyko-chemiczne wody i osadów dennych oraz pomiary hydrologiczne Jeziora Wolsztyńskiego i jego zlewni wraz z projektem ochrony i rekultywacji zbiornika w celu zachowania potecjału rekreacyjnego i przyrodniczego. Analiza wyników badań oraz Projekt ochrony i rekultywacji zbiornika” dostępny jest na stronie internetowej Urzędu Miejskiego w Wolsztynie: http://bip.wolsztyn.pl, w zakładce ochrona środowiska, inne dokumenty). Na podstawie umowy zawartej pomiędzy Gminą Wolsztyn a Uniwersytetem Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie, w roku hydrologicznym (od 29.10.2015 roku do 31.10.2016 roku) przeprowadzono badania hydrologiczne, fizykochemiczne i biologiczne na 10 stanowiskach badawczych na dopływach i odpływie z jeziora. Badaniami objęto również 5 dodatkowych stanowisk w celu oceny wpływu stawów hodowlanych na jakość wód rzeki Dojcy oraz osady denne jeziora.

Szczegółowa analiza danych pozwoliła autorce opracowania na sprecyzowanie głównych wniosków oraz zaproponowanie metod ochronnych i rekultywacyjnych Jeziora Wolsztyńskiego w celu zachowania jego potencjału rekreacyjnego i przyrodniczego.

Zgodnie ze stwierdzeniem pani Profesor, Jezioro Wolsztyńskie jest zbiornikiem bardzo wrażliwym i podatnym na eutrofizację. Stan ekologiczny zbiornika jest zły. Poprzednio wykonane zabiegi rekultywacyjne nie przyniosły rezultatów długotrwałych, choć metoda została dobrana właściwie dla tego typu zbiornika. W momencie dozowania koagulantów jezioro reagowało pozytywnie, ale bardzo szybko wracało do stanu poprzedniego, ze względu na stały dopływ zanieczyszczeń Dojcą, gdyż spośród 6 dopływów zasilających Jezioro Wolsztyńskie, głównym źródłem substancji biogennych jest rzeka Dojca, która wnosi większą część ładunku końcowego dostarczanego do jeziora z wodami wszystkich cieków (96,1% w przypadku fosforu i 86,4 % w przypadku azotu). Jezioro Wolsztyńskie jest zbiornikiem przepływowym o intensywnej (od 4 do 10 krotnej) wymianie wody w ciągu roku. W chwili obecnej obciążenie rzeczywiste zbiornika fosforem jest około 12 razy wyższe od tolerowanego przez ekosystem. Dodatkowym zagrożeniem dla jakości wód są toksyny sinicowe. Masowe zakwity sinicowe są problemem natury sanitarnej i zdrowotnej.

W związku z powyższym, autorka opracowania zaproponowała nowatorskie rozwiązanie  polegające na przekierowaniu rzeki Dojcy wzdłuż zachodniego brzegu zbiornika, poprzez zastosowanie larsenów – profili zaporowych z tworzywa sztucznego (zabijanie profili od wody). Oddzielona zachodnia część jeziora, obsadzona roślinnością szuwarową stanowiłaby podczyszczalnię dla zanieczyszczonych wód rzecznych (odcinek 2700 m). Larseny stwarzają także możliwość zwiększenia atrakcyjności turystycznej jeziora. Możliwe jest utworzenie kładki łączącej część zachodnią ze wschodnią. W wyniku zastosowania powyższego rozwiązania - zdaniem pani Profesor - zostanie zatrzymana większość ładunków zanieczyszczeń dopływających dotąd Dojcą. Omijając Jezioro Wolsztyńskie, ładunki niesione Dojcą będą trafiały do Jeziora Berzyńskiego, ale - zgodnie z opinią autorki - będzie to niższy ładunek niż obecnie, więc działanie wpłynie również na poprawę jakości wód Jeziora Berzyńskiego. Bez odcięcia dopływu azotu i fosforu trwałe zrekultywowanie zbiornika nie jest możliwe. Dlatego należy dokonać zamknięcia hydrologicznego (z możliwością regulowania zastawką) oraz podjąć działania ochronne w zlewni, a także w strefie brzegowej mające na celu likwidację źródeł zanieczyszczeń.


Gospodarstwa Rybackie to rozwijająca się gałąź, która wprowadza nowoczesne technologie. W opracowaniu zachęca się właścicieli tych gospodarstw do wprowadzania np. mikrosit (wychwytujących zawiesinę ze związkami m.in. N i P). Możliwe jest zdobycie funduszy na takie rozwiązania (pieniądze unijne lub z lokalnych grup rybackich). Zanieczyszczenia obszarowe można częściowo zredukować stosując Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej (edukacja), jednak bez zastosowania proponowanej metody (larseny), większa część zanieczyszczeń obszarowych i tak będzie trafiać do Jeziora Wolsztyńskiego. Należy także podjąć działania mające na celu sprawdzenie szczelności sieci kanalizacji deszczowej i likwidację ewentualnych nielegalnych przyłączy.

Jak stwierdza pani Profesor w swoim opracowaniu, kolejnym etapem powinna być redukcja fosforu w samym jeziorze (w osadach jeziora zmagazynowane są bardzo duże ilości zarówno fosforu jak i azotu). Poza odcięciem dopływu zanieczyszczeń, należy więc przeprowadzić zabiegi rekultywacyjne na jeziorze. Można wydobywać osady denne za pomocą refulerów (osady poniżej izobaty 2,5 m), jednak proponowaną przez panią Profesor metodą, zgodną z predyspozycjami zbiornika, jest strącenie fosforu do osadów dennych (jak wcześniej) oraz biomanipulacja, która również funkcjonuje obecnie.

Po prezentacji multimedialnej odbyła się dyskusja, w której głos zabierali m.in.: dr hab. Ryszard Wiśniewski z Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, prof. dr hab. Zygmunt Młynarczyk z Uniwesytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, dr. inż Michał Łopata z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, pan Wojciech Zieleniewski - Dyrektor Gospodarstwa Rybackiego Zbąszyń oraz inni obecni na spotkaniu przedstawiciele samorządów i stowarzyszeń.

Kolejnym krokiem będzie opracowanie harmonogramu dalszych działań (w tym badania geologiczne, dokumenty niezbędne do uzyskania decyzji środowiskowej, itp.) – wskazanych przez autorkę opracowania, przy udziale zespołu roboczego do spraw opracowania strategii działania w kierunku poprawy wód powierzchniowych w zlewni rzeki Dojcy.